Tanzimat’tan harf devrimine dek Türkçe edebiyatın zenginleşmesine katkı sunmuş isimlerin metinleri bu kez farklı bir bakış açısıyla derlendi. Serdar Soydan’la, ‘Ah Bu Sevda! Türk Edebiyatında ‘Öteki’ Cinsellik Öyküleri 1872-1928’ derleme kitabındaki, örtük ya da açıktan anlatılan eşcinsel hikâyelerinin ardındakileri konuştuk. BERNA ABİK
Neden böyle bir derleme yapma ihtiyacı duydunuz?
20 yıldır kütüphanelerde gazete ve dergi arşivlerini tarıyorum. İnsan bir şeye bakarken -algıda seçicilik tabii- ilgilendiği şeyleri görüyor ve onları biriktiriyor. Ben de yıllar içerisinde kendi ilgi alanlarıma göre pek çok dosya oluşturdum. LGBTİ varoluşa dair pek çok haberi, öyküyü de biriktirdim. Ergenliğe girdiğim ve kendimi tanımlamaya çalıştığım 90’ların başında internet yoktu ve eşcinsel bir birey olarak benzer öyküleri duymam, bulmam bugünkü kadar kolay değildi. Aslında bu derlemenin en temelinde bu var: Bir tür yalnızlığını giderme ve kendini tanımaya çalışma. Ayrıca geçmişte yaşananları, yaşayanları, öyküleri bilmek önemli. Bu derlemeyi kıymetli kılan da bu. 1872-1928 yılları arasında bu topraklarda LGBTİ’ye dair neler yazıldığını ortaya koyuyor.
Derlediğiniz metinler arasında sizi şaşırtan bir yazar oldu mu?
Aslında her metin çok farklı ve çekici karakterler, olaylar sunuyor okuyucuya. Ancak Memduh Şevket Esendal’ın ‘Miras’ ve Peyami Safa’nın Server Bedi takma adıyla yazdığı ‘Havva’nın Üvey Kızları’ romanları gerçekten şaşırtıcı. Memduh Şevket’in romanında bugünkü tanımlarla biseksüel diyebileceğimiz bir karı koca var. Atiye Hanım ve Sabit Molla. Atiye Hanım’ın kız arkadaşı ve Sabit Molla’nınsa erkek arkadaşları var. Birbirlerini, bunu açık açık konuşmamış olsalar da, biliyorlar. Yani birbirlerine karşı anlayışlı, göstermelik evlilik yapmış bir çift! ‘Havva’nın Üvey Kızları’ da çok özel bir roman. Romanın ana karakteri Rıfkı, bir kitapçıda karşılaştığı Piraye’yle bin bir badireyi aşıp evleniyor. Ancak kısa süre sonra karısının bir kız arkadaşı olduğunu öğreniyor. Bu kız arkadaş, Piraye’nin bir an bile yanından ayrılmayan Neriman’dan başkası da değil üstelik. Meğer bu iki kadın okul yıllarından beri sevgililermiş. Rıfkı, Piraye’yi o kadar çok seviyor ki, büyük dramlar yaratmadan, kıyametler kopartmadan, eşcinselliğin ne menem bir şey olduğunu anlamaya çalışarak yaklaşıyor olaya. Ve sonunda… Sonunu söylemeyeyim.
Erkek yazarların metinlerine odaklanmışsınız. Kadın yazarların eserlerinde ‘öteki’ hikâyeleri yok muydu?
Kitapta yer alan metinlerden üç tanesinin yazarı belli değil. Ve evet, diğer metinlerin yazarları -biri hariç- erkek. Ele alınan dönemle ilgili biraz da bu. Seçkiyi hazırlarken Tanzimat’tan harf devrimine kadar geçen süreç içinde yazılanları dikkate aldım. Böyle bir sınır koymayı, daha rahat derleyip toplayabilmek açısından gerekli buldum. Diyeceksiniz ki o dönemde yazan kadınlar yok muydu? Az olmakla birlikte tabii ki vardı. Fatma Aliye, Emine Semiye, Halide Edip, Nezihe Muhittin… Bu yazarların eserlerinde cinsel ötekinin izine rastlayamadım. Bu da ilginç, üzerine düşünülmesi gereken bir veri. Sadece Suat Derviş’in 1924 tarihinde basılan novellası ‘Beni mi?’deki Nermin karakterini aldım kitaba. Nermin’in cinsel yönelimini ya da cinsiyet kimliğini bilmiyoruz aslında. Nermin’in sesini duyurmuyor bize yazar. Ancak o, ‘kadın gibi bir kadın’ olmadığı için şiddete maruz kalışıyla bu derleme içerisinde kendisine yer buluyor.
Netflix’teki eşcinsel karakterlerle ilgili çıkan haberleri biliyorsunuz… İleride sinema ile ilgili benzer bir derleme de yapmayı düşünür müsünüz?
Eşcinsel kadınları merkeze alan bir oyun yazdığı için Şahabettin Süleyman’ın başına gelenlere değinmiştim. 110 yıl geçmiş aradan ve değişen bir şey olmamış. Halen kurmaca bir eserde eşcinselliğin konu edilmesi sorun olarak görülebiliyor. Böyle bir dönemde bu tarz derlemeler politik bir anlam da kazanıyor. Hiç yoktan bakın nasıl da vardık, varız demiş oluyorsunuz. Bu yüzden sinema derlemesini de düşüneceğim, fikir için teşekkür ederim.
RÖPORTAJ: BERNA ABİK
